W ramach projektu „Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej” w kinie Żak mieliśmy okazję obejrzeć film polskiego reżysera Adriana Panka Wilkołak (2018). Porusza on temat powojennych losów dzieci-byłych więźniów obozów koncentracyjnych. W dość krótkim obrazie (88 minut) śledzimy historię ośmiorga sierot, które po wyzwoleniu w 1945 trafiają do prowizorycznego domu dziecka w środku lasu.
Film można zaklasyfikować do kilku gatunków, co świadczy o jego hybrydowym charakterze. Znajdziemy w nim ślady horroru (sposób kadrowania, przedstawiania losów bohaterów, dźwięk), dramatu psychologicznego (trauma pourazowa, sytuacja kolejnego uwięzienia), a nawet baśni (kreacja postaci wilkołaków oraz walka dobra ze złem). Połączenie tych różnych stylistyk pozwala spojrzeć na historię z nowej perspektywy, jednak sprawia też, że część wątków jest potraktowana powierzchownie, a motywacje bohaterów nie zawsze są jasne.
Szczególnie ciekawa była dla mnie jedna z bardziej wyeksponowanych postaci – Władka, chłopca, który dwukrotnie ratuje grupę przed śmiercią (pierwszy raz w obozie, drugi w lesie, odkrywając, w jaki sposób oswoić wilki). Jest to bohater niejednoznaczny, u którego widoczne jest balansowanie między charakterem tzw. człowieka zlagrowanego (dostosowanego do praw obozowych, bezwzględnego, pozbawionego empatii) a zagubionego nastolatka, przeżywającego pierwsze zawody miłosne i przerażonego sytuacją, w której się znalazł. Przykład ten pokazuje, jak silny wpływ mają nieludzkie warunki obozowe na psychikę dziecka, które nawet po wyjściu z niewoli powtarza znane schematy umożliwiające przeżycie. Patrząc na jego postawę, można zadać sobie pytanie, na ile piętno obozu będzie w nim trwałe? W jaki sposób zmieniła go niewola oraz nieludzkie warunki, w jakich przebywał później?
Innym ważnym pytaniem, które należy postawić po obejrzeniu filmu, jest to, kto właściwie jest tytułowym Wilkołakiem? Czy są to wilczury okrążające dom, niemieccy żołnierze, a może same (zezwierzęcone częściowo) dzieci? Jakie cechy nosi tytułowy wilkołak?
Jeśli chodzi o zagadnienia maturalne, warto zwrócić uwagę na:
– powiązanie utworu z filmami/utworami grozy (tradycją romantyczną, horrorami współczesnymi);
– kreację postaci dzieci (zestawienie Władka, Hanysa, Hani, najmłodszych bohaterów) – wpływ obozu na ich zachowanie, potrzeby;
– obraz natury (groźna, ciemna, pełna tajemnic);
– osoby Niemców (strażnicy, kaci), Rosjan (wyzwoliciele, ale także krzywdziciele);
– motywy zmiany, więzienia, nocy, bestii, wilkołaka, animalizacji.
